بیت کوین (BTC) یک نوع توکن دیجیتال محسوب میشود و نمادی است برای انجام شدن یک سری اعمال دیجیتال با ارزش.
در دنیای رمز ارزها نامی بیشتر از بیت کوین به گوش نخورده تا جایی که حتی بیت کوین معادل رمزارز در محاوره ها به کار می‌رود.
همچنین برای باقی رمزارز ها اصطلاح آلت کوین (AltCoin) به معنی سکه جایگزین برای –بیت- کوین (Alternative Coin) به کار می رود. اما این بیت کوین چیست؟
در تمامی دنیا ملت‌ها در تلاش برای صرف وقت و انرژی برای تولید محتوا و ارزش هستند. تولید علم، تولید فناوری، استخراج مواد معدنی، ساخت بنا های فاخر، ایجاد آثار فرهنگی با ارزش و … همگی از جمله تولید ارزش هستند.
خوب به زمان و انرژی صرف شده برای این موارد آشنا هستیم. ما به ازای مصرف این وقت و انرژی محصولی است که دارای ارزش مادی (و معنوی) است.
این ارزش در نهایت تبدیل به پول (نمادی از ایجاد ارزش) میشود و به چرخه اقتصاد وارد میشود. این پول در هر ملت و حکومتی دارای نشانی خاص است.
در ایران ریال، انگلستان پوند و … که آن های را با نام ارز می شناسیم. در دنیای دیجیتال نیز برای این که نمادی برای یک عملیات خاص و پیچیده به وجود بیاید دنیا باید تا سال 2008 صبر می کرد تا مسئله پیچیده جلوگیری از خرجکرد دوباره یا چند باره حل می‌شد.
اولین کسی که به یک راه حل عملی برای این موضوع دست پیدا کرد شخصی (یا گروهی ) ناشناس به نام ساتوشی ناکاموتو بود که با ارایه تکنولوژی بلاک چین این موضوع را حل کرد.
در خصوص بلاک چین به تفصیل در جای دیگری صحبت کرده ایم. اما این تکنولوژی اساس نگهداری ارز دیجیتالی بود که به نام بیت کوین نام گذاری شد.
این ارز دیجیتال برای حفظ و نگهداری نیازمند رمزگذاری های پیچیده است که اصطلاح رمزارز (Crypto Currency) را برای آن به کار بردند تا از ارز های معمول جدا شود.
این رمزارز اولین بار در تاریخ 9 ژانویه 2009 تراکنشی در شبکه بلاک چین انجام داد و اولین واحد های بیت کوین تولید شدند.
نحوه تولید بیت کوین یا ماین کردن آن نیز بسیار پیچیده و در جای دیگری به طور خلاصه و کلی توضیح داده شده است.
اما به طور خلاصه گره های شبکه بلاک چین یا ماینرها که همگی یک نسخه واحد از بلاک چین در اختیار دارند تلاش میکنندآخرین تراکنش های ارایه شده به شبکه را تایید و یک بلوک جدید بر اساس آخرین بلوک بلاک چین تولید کنند و آن را به شبکه ارائه دهند تا این بلوک به صورت رسمی به عنوان آخرین بلوک به انتهای بلاک چین متصل و بلوک های بعدی بر اساس آن تولید شوند.
این بلوک جدید باید یک خاصیت ویژه داشته باشد و آن هم این است که باید یک رشته خاص از بلوک قبلی را به همراه اطلاعات جدید در خود بگنجاند.
این رشته خاص براساس یک الگوریتم رمزگذاری یک طرفه به نام SHA 256 تولید میشود که یکی از الگوریتم های بسیار قوی در زمینه رمزگذاری می‌باشد.
بعد از این که این بلوک جدید تولید شد و به شبکه ارائه شد، باقی گره ها آن را می‌پذیرند و تراکنش های بعدی بر اساس آن بلوک انجام میشود.
به آن شخص (گروهی از اشخاص با سخت افزارهای بسیار قدرتمند ویژه که با تشریک توان های سخت افزاری خود تبدیل به یک واحد قدرتمند می شوند) پاداشی تعلق می‌گیرد.
پاداش یا جایزه استخراج
این پاداش در حساب ویژه ای متعلق به فرد یا گروه ماینر، به نام کیف پول که خود مفهوم گسترده دیگری است ذخیره می‌گردد و سپس قابل استفاده و خرج کردن می‌باشد.
این پاداش در ابتدای راه بیت کوین 50 واحد بیت کوین بود. بر اساس الگوریتم بیت کوین بعد از هر 210000 بلوک تولید شده این جایزه نصف میشود. این تعداد بلوک زمانی در حدود 4 سال به طول می انجامد.
به این ترتیب در بلوک 210001 جایزه به 25 و در 420001 جایزه به 12.5 و در 630001 به 6.25 واحد بیت کوین کاهش پیدا کرده است.
این مقدار تا زمان استخراج تمام منابع بیت کوین که بر اساس الگوریتم تعداد 21 میلیون بیت کوین است هر حدود چهار سال یک بار نصف خواهد شد و پس از آن جایزه ای دیگر وجود نخواهد داشت و فقط کارمزدهای تراکنش ها به ماینرها تعلق خواهد گرفت.
جالب است بدانیم که در حال حاضر و در اوایل سال 2021 حدودا 20 میلیون واحد بیت کوین استخراج شده و تنها 1 میلیون بیت کوین برای استخراج (Mining) باقی مانده اما طبق پیش بینی های صورت گرفته آخرین واحد بیت کوین در حدود سال 2140 میلادی استخراج خواهد شد.
نکته قابل تامل در خصوص بیت کوین وجود حدود 16 میلیون بیت کوین در گردش است که نشان دهنده حدود 4 میلیون بیت کوین است که بنا به دلایل مختلف دیگر در دسترس نیستند.
از جمله فوت صاحبان این بیت کوین ها و عدم دسترسی به کلید های خصوصی (رشته ای بلند از کاراکترها که منحصر به فرد بوده و اجازه دسترسی به محتویات کیف پول را میدهد.) این اشخاص جهت دسترسی به محتویات این کیف پول‌ها است.
از دیگر دلایل می توان به از بین رفتن کلید خصوصی کیف پول نام برد. گاهی این کلید های خصوصی جهت ایمنی فقط روی یک برگه کاغذ نوشته می‌شد. صاحب این کلید مسئول نگهداری آن رشته بوده ولی یک قطره آب یا قهوه نوشته‌ها را غیرقابل خواندن می کند و رمزارزها از دست می‌روند.
بعضی افراد هم در ابتدای راه بیت کوین تعداد زیادی بیت کوین استخراج کرده بودند (در ابتدای راه با کامپیوتر های شخصی هم امکان ماینینگ وجود داشت) اما با توجه به قیمت بسیار پایین و در حد صفر و عدم وجود خریدار آن ها را رها کرده بودند تا امروزه با افزایش قابل توجه بیت کوین به سراغ آن واحد های باارزش می‌روند.
ولی رمزهای دسترسی را از دست داده اند و امکان دسترسی دیگر وجود ندارد امروزه با پیشرفت بیت کوین و خدمات دهنده های بسیار، این کیف پول ها به صورت امنی نگهداری می‌شوند و حتی برخی از سرویس دهنده‌ها سعی می‌کنند با ترفندهای مختلف از از بین رفتن بیت کوین ها جلوگیری کنند.
سفر بیت کوین از سال 2009 تا کنون بسیار پر فراز و نشیب بوده از قیمتی در حدود صفر تا قیمت حدود 30000 دلار برای هر بیت کوین نشان دهنده رشد اعجاب آور این پدیده دارد.
علت این رشد، توانمندی و جذابیت بیت کوین و صد البته پیشرو بودن آن است. از خصوصیات کلی بیت کوین که آن را برای عموم افراد جذاب کرده می توان به ناشناس ماندن در شبکه اشاره کرد.
در بیت کوین تمام تراکنش ها شفاف و قابل ردیابی و رصد هستند اما صاحبان کیف پول های مبدا و مقصد مشخص نیست. از این موضوع گاها سواستفاده هایی هم شده که در حوصله این مقاله نیست.
مزایای بیت کوین
از دیگر جذابیت‌های شبکه بیت کوین امنیت بسیار بالای آن است به طوریکه تقلب و دستکاری در شبکه به حدی پر خرج و زمانبر است که اصولا هیچ جذابیتی برای خلافکاران حوزه دیجیتال ندارد.
به صورت تئوری برای دستکاری و تقلب در شبکه می باست خلافکاران 51 درصد قدرت شبکه را دردست بگیرند. با توجه به پرمصرف بودن توان شبکه (72000 گیگاوات برق برای تولید یک بیت کوین) انجام این امر تقریبا محال است و با توجه به رقابتی بودن شبکه اگر گروهی سعی در بالا بردن توان خود به صورت انحصاری بکند دیگر گروه ها نیز به اقدام متقابل دست خواهند زد.
از دیگر جذابیت‌های بیت کوین کارمزد های پایین برای تراکنش‌هاست. در شبکه بیت کوین مقدار تراکنش در میزان کارمزد تاثیری ندارد و کارمزد تنها در تسریع تایید تراکنش تاثیر گذار خواهد بود.
چون ماینرها بیشتر به دنبال درآمد بیشتر هستند و میل بیشتری برای تایید تراکنش های با کارمزد بیشتر دارند. در یک فقره تراکنش در شبکه بیت کوین مقدار 1.1 میلیارد دلار با کارمزدی کمتر از 1 دلار (به نرخ وقت انجام تراکنش) انجام گرفته است.
سرعت انجام تراکنش‌ها هم یکی از جذابیت‌های شبکه بیت کوین است اما این موضوع به میزان کارمزد قرار گرفته روی تراکنش بستگی دارد اما در نهایت با مقایسه با سیستم بانکداری معمولی و زمان های زیاد در تراکنش های بین المللی این آیتم می‌تواند یکی از جاذبه های بیت کوین باشد.
همیشه بیدار همیشه هوشیار. شبکه بیت کوین هرگز ثانیه ای خاموش یا تعطیل نخواهد شد خواه شب سال نو میلادی باشد خواه جمعه خواه یکشنبه یا تعطیلات عید نوروز یا ساعت 3 بامداد. هر لحظه می توان اقدام به ارسال تراکنش نمود.
البته موسسات کمتر معتبر ممکن است برای انجام تراکنش شما نیاز به تایید های دستی داشته باشند که نیاز به اقدام یک فرد حقیقی داشته باشد که در این صورت ممکن است تراکنش شما وابسته به ساعات کاری موسسه مربوطه باشد ولی شبکه بیت کوین هرگز تعطیلی ندارد.
انتقال برای عموم آزاد است. هیچ گروه و دولت و موسسه ای اختیار بیت کوین را در دست ندارد. هیچ بانک مرکزی توان تحریم یا محروم کردن گروه دیگر از این پدیده را ندارد. تنها موسسات خدمات دهنده کیف پول می‌توانند بنا به قوانین داخلی کشور یا محدوده خود از ارایه سرویس خودداری کنند.
اما این موضوع محدودیتی برای انجام تراکنش ایجاد نمی‌کند. تعداد سرویس دهنده های مستقل بسیار زیاد هستند و در نهایت و بدترین شکل ممکن فرد می تواند خود اقدام به ارسال تراکنش نماید که البته کار سخت و دشواری است ولی امکانپذیر است.
با یک سناریوی آشنا مبحث معرفی بیت کوین را به پایان می‌بریم.
همه از دردسرها و دشواری‌ها و هزینه‌های ارسال پول (ارز) به خارج از کشور (چه قبل از تحریم ها و چه بعد از آن) کم و بیش آگاهیم. سیستم بانکی که تقریبا هرگز قادر به ارسال مستقیم پول نبود و نیست و اگر هم هست در زمان های طولانی و کارمزد های گزاف صورت می‌گیرد.
صرافی ها هم با اینکه سریع هستند معضل اطمینان و اعتماد دارند و البته خطاهایی که ممکن است گران تمام شوند. کارمزد ها هم دست کمی از بانک ها ندارند. به این ها ساعات کاری، تعطیلی های مبدا و مقصد را نیز اضافه کنید.
حالا با بیت کوین از منزل در ساعت 10 شب روز یکم فروردین و از روی مبل منزلتان مبلغ + کارمزد را وارد میکنید آدرس کیف پول را وارد میکنید و کلید ارسال را می‌زنید (بسته به مقررات موسسه خدمات دهنده ممکن است به تایید ایمیلی یا پیامکی نیاز داشته باشید) و برای عزیزی در آن سوی دنیا مبلغی بیت کوین ارسال میکنید بسته به میزان کارمزد تعیین شده از سوی شما از 10 دقیقه تا 2-3 روز(کارمزد حداقلی) او در آن‌جا مبلغ را به همان صورت بیت کوین یا بعد از تبدیل به ارز های رایج استفاده خواهد کرد. به همین سادگی.
البته کار با بیت کوین نیاز به دقت بالا و توجه دارد چون تمام کنترل ها و بررسی‌های تراکنش به عهده شخص ارسال کننده است و هر گونه خطایی ممکن است پیامد های ناخوشایندی داشته باشد. اما در صورت انجام تمام بررسی‌ها و اطمینان از صحت آنها می‌توان تا حدود بسیار زیادی از انجام تراکنش اطمینان حاصل کرد.
بحث در خصوص بیت کوین بسیار گسترده است و مفاهیم تازه بسیاری در این پدیده تقریبا نوظهور وجود دارد که بیشتر مباحث فنی و تکنیکی هستند. لازم به ذکر است که تمام پروژه بیت کوین به صورت منبع باز (Open Source) بوده و در دسترس همگان قرار دارد. و در صورت نیاز می توان تمام الگوریتم ها و روش کار بیت کوین را به صورت تمام و کمال مشاهده کرد و هر گونه خلا یا بی امنیتی در آن را در صورت وجود، پیدا کرد.
بیت کوین به عنوان پیشرو و پرچمدار رمزارز ها الهام بخش صنعت نوظهور رمزارزها شده و تعداد بسیار زیادی رمزارز مستقیما یا با الهام از ایده این پروژه پا به عرصه رمزارزها گذاشته اند.