سکه در واقع ارز مستقلی است که معامله میشود، مانند بیت کوین، اما توکن پلتفرمی است که تراکنش‌ها روی آن انجام میشود، مانند توکن erc20 که توکن اتریوم است.
مقدمه
در دنیای رمزارزها برای اشاره به واحدهای رمزارز از کلمه سکه یا کوین (Coin) استفاده میشود. البته این کلمات در مکالمات روزمره و محاوره ای در خصوص رمزارزها به کار نمی‌رود.
مانند ارزهای معمول که کسی آن ها را با واحد سکه یا اسکناس مثلا 100 واحدی اعلام نمی‌کند. عملا برای اشاره به مقدار ارز یا رمز ارز از نام خود رمز ارز یا نام زیر واحد آن استفاده میشود. به طور مثال 1 بیت کوین یا ده هزار ساتوشی
اما در دنیای رمزارزها برای بررسی یک رمزارز خاص باید به مفاهیم دیگری هم آشنا بود تا بتوان بررسی درست تر و بهتری انجام داد.
احتمالا کلمه توکن Token نیز به گوشتان خورده است. توکن چیست؟ گاهی کلمات توکن و کوین به جای یکدیگر استفاده میشوند. اما آیا این دو یک مفهوم هستند؟ تفاوت‌ها و شباهت های آنها چیست؟
لازم به ذکر است برای سادگی مفاهیم گاهی از عبارت توکن برای تعریف جامع تر آن به جای کوین استفاده شده است. اما هر جا که لازم بوده تفاوت‌ها گوشزد شده یا از کلمات مناسب استفاده شده است.
تعاریف
برای درک بهتر موضوع باید با چند تعریف آشنا شویم.
دارایی یا asset : به مفهوم یک شی یا حق یا هر منبع با ارزشی که قابلیت تصاحب توسط اشخاص را دارا باشد. به طور مثال هوا و اکسیژن بسیار با ارزش و حیاتی هستند ولی هیچ کسی حق تصاحب آن را ندارد.
نور و انرژی خورشید دارایی محسوب نمی‌شوند. اما زمین یک دارایی محسوب میشود. اسکناس‌ها که در حقیقت ما به ازای یک دارایی فیزیکی در تصرف دولت صادر کننده آن هستند نوعی دارایی به حساب می‌آیند.
طلا و اشیای گران‌بها نیز دارایی هستند. حقوق مادی و معنوی یک اثر نیز نوعی دارایی محسوب میشوند. یک نقاشی ارزش به مراتب بالاتری نسبت به موادی که صرف تولید آن شده دارد.
یک اثر موسیقی هم دارای حقوقی است که می توان آن را حتی به افراد دیگری واگذار کرد. البته این آثار دارای دو نوع حقوق هستند که حقوق معنوی اثر معمولا همواره به خالق اثر تعلق خواهد داشت. رمزارزها نیز نوعی دارایی هستند چرا که منابعی هستند که قابل تصاحب توسط اشخاص است.
برای اشاره به دارایی از نوع رمزارز گاهی از هر دو کلمه کوین و توکن به جای هم دیگر استفاده میشود. و این طور به نظر می‌رسد که هر دو این کلمات یکی هستند. اما در واقع این گونه نیست. و تفاوت‌های زیادی بین این دو کلمه وجود دارد.
بلاک چین Blockchain این مفهوم کمی پیچیده تر و نیازمند توضیحات زیادی است پس اگر با این مفهوم آشنایی ندارید توصیه میکنیم که مقاله بلاک چین را مطالعه کنید. اما برای یک ایده کلی از بلاک چین آن را یک دفتر حساب و کتاب عظیم در نظر بگیرید که تمام نقل و انتقالات (هر منبعی که سازگار با آن شبکه است-چیزی که برای آن این دفتر حساب و کتاب ایجاد شده) در آن ثبت میشود و هزاران نسخه از آن در اختیار اشخاص زیادی است که برای انجام یک نقل و انتقال یا همان تراکنش باید به تایید تعدادی از این حساب دارها برسد.
این دفاتر با انجام هر تراکنش به روز رسانی میشوند و تمام محتویات همه دفاتر در هر زمان با هم یکسان هستند. به این ترتیب همه حسابدار ها یک دفتر واحد را می‌بینند.
سکه یا کوین چیست؟
تعریف یک سکه دیجیتال یک دارایی است که به شبکه محلی خود مربوط است و در حقیقت تولید شده همان شبکه است. مانند بیت کوین، لایت کوین و یا اتر که در شبکه های خودشان و بلاک چین خودشان حضور دارند.
سکه های دیجیتال یا همان کوین های دیجیتال می توانند از شخصی به شخص دیگر منتقل شوند مانند انتقال پول که از طریق کارت به کارت یا حتی از طرق حضوری از بانک صورت بگیرد.
در این انتقال ها هیچ چیز فیزیکی منتقل نمی شود و تنها یک سری اطلاعات در حساب طرفین به روز رسانی میشود. در دنیای دیجیتال نیز در حقیقت همین موضوع صورت می گیرد و سکه فیزیکی در کار نیست. این تراکنش ها از طریق تکنولوژی بلاک چین و گره های شبکه آن تایید و بلاک چین به روز رسانی میشود.
به این ترتیب سکه یا کوین واحدی است که بلاک چین مربوطه حساب و کتاب آن ها را نگهداری می‌کند و در هر لحظه هر واحد از سکه (یا زیر واحد) در همان لحظه متعلق به چه حسابی است.
پس این واحد و حساب و کتاب آن در شبکه ای دیگر وجود ندارد و ارزشی نخواهد داشت. برای مثال تصور کنید شما مقادیری پول به ارز های مختلف را به بانک های داخلی ببرید و بخواهید آن را در بانک و حساب خود منظور کنید.
بانک تنها پول‌های ریالی شما را قبول می‌کند(اگر شعبه ارزی نباشد) به این صورت می توانید تمام شعب یک بانک را گره های بلاک چین و کل بانک های ایران را که از طریق سیستم‌های بانک مرکزی به هم متصل شده اند (شتاب- پایا و ساتنا) را خود بلاک چین در نظر بگیرید. سکه یا کوین یا واحد مورد پذیرش این بلاک چین ریال ایران خواهد بود.
چگونه کوین‌ها خرج می شوند؟
کوین‌های دیجیتالی مانند پول معمولی می‌تواند خرج شود. فرض کنید شما در سفر هستید و پول چند کشور مختلف را به همراه دارید.
در هر کشور شما می‌توانید از ارزهایی که مردمان آنجا آن را قبول می‌کنند استفاده کنید و دیگر ارزها تقریبا تا زمان تبدیل به ارز های مورد قبول، برای شما در آن محل بی ارزش خواهند بود.
حتی ممکن است ارز داخلی خود را قبول نکنند و ارزهای دیگری را طلب کنند. در مورد کوین دیجیتال نیز به همین ترتیب است. در دنیای امروز که شما حتی پول‌های فیزیکی خود را دیگر به همراه ندارید و تنها از طریق اثبات وجود تعداد کوین مورد تقاضا از سوی مقابل در یک حساب و انتقال آن تعداد واحد به حساب شخص مقابل می‌توانید پول و کوین دنیای واقعی خود را خرج نمایید.
تایید این که پول یا همان کوین از حساب شما خارج و به حساب شخص مقابل منظور شده را بانک در همان لحظه (یا با تاخیر جزیی) اعلام خواهد کرد.
این عمل در دنیای دیجیتالی رمز ارزها توسط شبکه بلاک چین انجام میشود. جزییات این عمل در مقاله بلاک چین آمده است. سکه یا کوین‌های دیجیتالی در عمل به همین شکل خرج میشوند با کمی تفاوت که موضوع این مقاله نیست.
چند مثال از کوین‌ها
در دنیا بیش از 900 کوین دیجیتالی وجود دارد. از مهمترین و بزرگترین آن ها که بخش بزرگتری از بازار را به خود اختصاص داده اند می توان بیت کوین، بیت کوین کش، لایت کوین، اتریوم، ریپل، کاردانو می‌توان نام برد. نام‌های سه حرفی در واقع نماد اختصاری یا نشان سکه‌هاست که معمولا در صرافی‌ها استفاده میشود.
توکن چیست؟
به توکن گاهی سکه دیجیتالی گفته میشود. بر مبنای انتظاری که از رمزارزها داریم شاید این موضوع اشتباه نباشد. اما در واقع این طور نیست و توکن‌ها ارزشی است که هر شخص می‌تواند آن را تولید کند. با دو مثال موضوع را بررسی میکنیم:
بلیط های سینما با اینکه از لحاظ فیزیکی یک تکه کاغذ بیش نیستند که اطلاعاتی خاص را در بر دارند، از لحاظ کاربردی دارای ارزش هستند و به دارنده اجازه ورود به سینما جهت تماشای فیلم سینمایی را می‌دهد.
این کاغذ با ارزش خاص خود(کاربرد) توسط هیچ بانکی تولید نمی‌شود و ارزش آن با توجه به کاربردی که تهیه کننده آن که در اینجا سینما است تعیین میشود.
توجه کنید که به علت کوتاه بودن عمر بلیط‌ها احتیاجی به دفتری برای حساب و کتاب و صاحب نهایی بلیط وجود ندارد. اما به این موضوع دقت کنید که تولید کننده برگه با ارزش یک عامل دلخواه است.
برای وضوح بیشتر سهام یک شرکت در بورس را در نظر بگیرید. این سهام توسط شرکت مربوطه تهیه شده و ارزش اولیه آن را هم (برای سادگی موضوع) خود شرکت تعیین می‌کند. این سهام باید در یک دفتر مشخص ثبت شود و در صورت نقل و انتقال این تراکنش ها ثبت شود که صاحب نهایی هر سهم مشخص باشد.
نگهداری این دفتر و حساب و کتاب هایش به علت پیچیدگی های زیاد و مسایل امنیتی یا اعتمادی معمولا به یک موسسه مورد قبول همه (سازمان بورس و اوراق بهادار) سپرده میشود.
فکر کنید دفتر تراکنش‌ها در خود شرکت مربوطه باشد و هیچ تضمینی از سوی هیچ ارگانی برای صحت این دفتر وجود نداشته باشد، سهامی که خریداری می شود یا بر اساس آیین نامه خاصی از سوی شرکت مربوطه به افراد تعلق می‌گیرد دارایی یا asset است.
این دارایی قابل انتقال است و حتی تسویه معاملات با آن امکان‌پذیر است. این سهام در سازمان بورس تولید نشده و این موسسه حسابدار (به معنی نگاه دارنده دفتر حساب و کتاب -Ledger- و با حسابداری که دخل و خرج را نگاه میدارد متفاوت است) هیچ دخل و تصرفی روی تولید آن سهام ندارد.
این سهام در واقع یک توکن محسوب میشود، حالا برای روشن شدن بیشتر موضوع به کوین ها بر می‌گردیم. فرض کنید سازمان بورس خود یک واحد با ارزش را ارائه کند که این واحد بر اساس آیین نامه مشخص تولید یا به افراد تعلق بگیرد.
این کوین نیز مانند توکن یک دارایی محسوب میشود . همچنین این سازمان از دفتر حساب و کتاب خود برای نگهداری نقل و انتقالات استفاده کند. این واحد با ارزش در هیچ شبکه دیگری قابل عرضه یا استفاده نیست (برای سادگی موضوع) و شما نمی‌توانید واحد های آن را برای نگهداری و ثبت در دفتر حساب و کتاب این واحد مثلا به بانک منتقل کنید. در واقعیت این عمل شاید قابل انجام باشند ولی از لحاظ تکنیکی بسیار پیچیده خواهد بود.
توکن ها چطور ایجاد می شوند؟
حال می توانیم چگونگی شکل گیری توکن‌ها را بررسی کنیم. برخی شبکه های رمزارزی مانند اتریوم با قابلیتی ویژه به نام قرارداد های هوشمند smart contracts این امکان را فراهم می‌کنند تا افراد اعمال ویژه ای روی این شبکه را ثبت کنند که قابل ردیابی و ثبت در دفتر کل (بلاک چین) شبکه اتریوم باشد.
در واقع اتریوم یا هر شبکه دیگر با این قابلیت مانند سازمان بورس که خود واحد یا کوین مخصوص خود را نیز دارد عمل می‌کند. به این صورت می توان بر اساس پروتکل‌ها یا استاندارد های لازم هر شبکه با قابلیت قرارداد هوشمند توکن‌هایی ایجاد کرد و این توکن ها را برای استفاده به شبکه مذکور ارائه کرد.
به این صورت این توکن در دفتر کل شبکه (بلاک چین) ثبت می‌گردد و از آن پس مانند رمزارزهای دیگر قابلیت تراکنش را پیدا می‌کنند.
از توکن‌های معروف می‌توان از تتر tether USDT که همواره قیمتی برابر با یک دلار دارد نام برد این توکن تقریبا به استانداردی برای برابری رمزارزها در برابر دلار شده است. این توکن روی شبکه اتریوم واقع شده است.
جالب است بدانید هر شخصی می‌تواند توکن مخصوص خود را تولید کند. اما باید توجه داشت که استفاده از قابلیت قرارداد هوشمند روی این شبکه‌های بلاک چین هزینه ای دارد که باید پرداخت شود (به وسیله توکن محلی خود شبکه بلاک چین)
نتیجه گیری
با این تفاسیر می‌توان متوجه شد که چرا کوین‌ها را توکن نیز می گویند. از آن جایی که آنها نیز توسط عاملی (که خود شبکه بلاک چین است) تولید میشود و در بلاک چین ثبت و نگهداری میشود.
تفاوت در اینجاست که کوین‌ها معمولا استخراج یا ماین میشوند و دیگر اینکه کوین‌ها نیازی به قابلیت قرارداد هوشمند ندارند.
پس در نتیجه بیت کوین یک بلاک چین با یک توکن محلی به همین نام است. توجه داشته باشید که ما در این مقاله به قیمت هیچ کدام از توکن‌ها یا کوین‌ها اشاره نکرده ایم و تنها با ارزش بودن آنها حتی بسیار کم و اندک برای ما اهمیت دارد.
در مقاله‌های بعدی به دنیای توکن‌ها بیشتر وارد خواهیم شد و خواهیم دید که توکن‌ها چگونه و به چه علت تولید می شوند، کاربرد آنها چیست و قیمت آنها چگونه تعیین میشود؟