رمز ارز یا کریپتوکارنسی (به انگلیسی: cryptocurrency) نوعی نشانه یا نماد (توکن) مانند ارزهای خارجی هستند که پشتوانه‌های متفاوت و غیرفیزیکی دارند.
ارز و رمزارز چیست؟
به طور کلی ارزها در واقع نمادهای مشخص کشورهای مختلف برای توزیع پشتوانه های مالی و اقتصادی آن کشور ها در اکوسیستم اقتصادی آن ارز هستند.
برای مثال کشور ایران با توجه به پشتوانه‌های مالی خود مانند اشیای قیمتی در تصاحب دولت، مقدار طلای موجود در خزانه و طلای ثبت شده در گردش، تولیدی‌ها و استخراج‌ها و هر شی فیزیکی با ارزش در تصاحب خود یا ثبت شده اقدام به چاپ ریال کرده و در بازار خود را قرض دار می کند.
این قرض‌ها با توجه به پشتوانه قابل ادا هستند. دیگر کشورها نیز به همین ترتیب اقدام به تولید پول میکنند. در این مقاله به چاپ پول با پشتوانه یا بدون پشتوانه نمی‌پردازیم.
اما در منظر عوام ارز به معنی پول (نماد) های خارجی مانند دلار، پوند، یورو و… هستند.
با توجه به عدم فعالیت بانک‌های خارجی و عدم استقبال از حساب‌های بانکی ارزی بیشتر این ارزها به صورت اسکناس و فیزیکی در اختیار مردم قرار دارد.
هر ارزی برای اینکه ارزش خوبی داشته باشد باید به توانمندی‌ها و قروض و طلب‌های دولت و حکومت اداره کننده آن ارز توجه کرد.
رمز ارزها نوعی نشانه یا نماد (توکن) مانند ارزهای خارجی هستند با این تفاوت که پشتوانه‌های متفاوتی دارند و ارزش آنها از مواردی خارج از پشتوانه های فیزیکی حاصل می‌شود.
این پشتوانه‌ها در هر رمزارزی متفاوت است ولی تقریبا همگی در یک موضوع مشترک هستند و آن ایمن سازی شبکه حساب داری و نقل و انتقالات آن است.
پشتوانه دیگر در دسترس عموم قرار داشتن است که این موضوع در واقع با مقبولیت عمومی و استفاده روزمره افراد زیادی از آن رمزارز حاصل می شود.
ایمنی شبکه با استفاده از رایانه‌ها و پردازنده‌ها و دستگاه های مخصوص (ماینر) با مصرف برق و زمان حاصل می شود و نتیجه این انرژی و زمان مستحکم تر کردن امنیت شبکه و صورت حساب ها و حفاظت آن از تقلب و دستکاری خواهد بود.
اقبال عمومی از رمزارزها به خاطر چیست؟
به صورت کلی اقبال عمومی رمز ارزها در سادگی در استفاده، تعداد کاربران، امنیت حریم شخصی، ناشناس ماندن، عدم حضور بانک‌های مرکزی در خصوص اعمال قوانین و یا جرایم، امنیت در حساب ها به طوریکه امکان تقلب و دستکاری در حساب ها تقریبا محال است.
در حال حاضر که ابتدای سال 2021 میلادی هستیم دو نوع کلی ارز دیجیتال وجود دارد. ارزهای محدود و ارزهای نامحدود.
ارزهای محدود مقدار مشخصی از تعداد واحد‌های قابل استفاده دارند و در صورت استخراج تمام این واحد‌ها دیگر واحد دیگری قابل استخراج نیست (بیت کوین از این نوع است و تنها 21 میلیون بیت کوین قابل استخراج می باشد)
ارزهای نامحدود بر عکس محدودیتی در میزان تعداد ارز ندارند ولی با اعمال برخی محدودیت های الگوریتمی به شبکه مانع از تولید بی رویه ارز می‌شوند. ضمن اینکه معمولا با استخراج واحد های بیشتر استخراج واحد‌های بعدی سخت و سخت‌تر می شود.
این ارزها از دو طریق تولید می‌شوند. عرضه‌های عمومی (یا به ندرت خصوص) اولیه یا ICO-Initial Coin Offering که در آن موسسه، گروه، یا حتی شخص موسس رمزارز بنا به تشخیص و نظر خود اقدام به قیمت گذاری روی هر واحد از ارز خود کرده و مقدار معینی از آن را با توجه به زمان بندی پروژه در سایت‌های مشخصی به مدت زمان محدودی ارائه میکنند. این مقدار معمولا کم است
استخراج به صورت ماین کردن یا معدن کاوی: در این روش با استفاده از الگوریتم ها و پروتکل های هر رمز ارز هر فرد یا گروهی اقدام به انجام عملیات مورد تقاضای شبکه ارز کرده و در ازای آن جایزه دریافت می‌کند. این روش در اصطلاح رمز ارزها ماینینگ (Mining) گفته می شود.
معمولا شبکه‌ها در ابتدای راه با انرژی و قدرت کمتری به فعالیت می‌پردازند ولی به تدریج و با گسترش شبکه نیاز به قدرت سخت افزاری بسیار بالاتری برای دریافت جایزه خواهد بود.
در نهایت ارزهای دیجیتال را می توان پول دنیای دیجیتال در نظر گرفت که در حال گسترش و توسعه است.
این پول دنیای دیجیتال حتی راه خود را به دنیای واقعی باز کرده و در حال حاضر برای خود در مقابل پول و ارز دنیای واقعی اعتبار ایجاد کرده و واحد‌های آن قابل تبدیل به ارز های واقعی و پول دنیای واقعی هستند.
حتی از سال 2014 یک موسسه اقدام به تولید دلار رمزی یا رمزارز تتر Tether کرد که ارزش آن همواره با ارزش دلار برابر است (با اختلاف بسیار جزیی) این اقدام تخمین و استعلام ارزش برابری دلار و رمزارزهای دیگر را آسانتر کرد.
در حال حاضر صرافی‌های آنلاین بسیاری در کل دنیا و حتی در داخل کشور خودمان در حال تبدیل رمزارزها به یکدیگر هستند و حتی بازارهای بزرگی برای این کار ایجاد کرده اند که حجم معاملات روزانه در آنها سرسام آور هستند.
این صرافی ها توان نقد کردن (تبدیل به پول فیزیکی) تقریبا همه رمزارزها را دارند. از دیگر موقعیت‌های ایجاد شده بازار نرخ برابری رمزارزها در برابر یکدیگر هستند.
می‌توان با کمی خوش‌بینی یا جسارت گفت با توجه به دیجیتالی شدن هر چه بیشتر دنیای اطراف ما آینده پول و ارز در آینده نه چندان دور رمزارزها خواهند بود و این پدیده دیر یا زود به سوی فراگیر شدن خواهد رفت.
مزایا و خصوصیات رمزارزها
چه مزایایی در خصوص رمزارزها باعث شده که آنها تا این مورد استقبال قرار بگیرند؟
به صورتی که با توجه به عمرکم پدیده رمزارز (از اوایل 2009) افراد زیاد حاضر شده‌اند دارایی پولی خود را به این رمزارزها تبدیل کنند.
این مقدار زمان برای رو شدن کلاهبرداری یا بی ارزش بودن این پدیده کافی به نظر می‌رسد. اما روز به روز به افرادی که به سوی این پدیده جذب می شوند افزوده می‌شود.
رمزارز ها با توجه به ماهیت ذاتی خود از رمزنگاری و رمزگذاری برای امنیت حساب‌ها و دارایی‌های موجود در حساب‌ها (کیف پول یا والت Wallet) استفاده می‌کند و با توان سخت افزاری کلی شبکه حسابدارها یا همان ماینرها تراکنش‌های صورت گرفته در سرتاسر دنیا را تضمین می‌کند.
ماینرها کسانی هستند که اعتبار و صحت تراکنش‌های انجام شده در شبکه را تایید میکنند و در ازای استخراج رمزارز جایزه دریافت میکنند) پس امنیت تراکنش در قبال تضمین صورت گرفتن انجام آن قطعی است و تقلب و دستکاری شخص ثالث در آن امری بسیار نامحتمل است.
دارایی‌های رمزارزی افراد در پدیده ای به نام کیف پول رمزی یا دیجیتال ذخیره می شود. این کیف پول‌ها انواع مختلفی دارند.
این کیف‌ها شامل دو جز هستند که جز اول کلید عمومی و قابل در دسترس گذاشتن برای همگان است. مانند آدرس خانه یا شماره حساب بانکی. جز دوم کلید خصوصی و کاملا محرمانه است.
در حقیقت تمام دارایی‌ها با در اختیار داشتن این جز دوم امکان پذیر است مانند کلید ورود به ساختمان یا رمز عبور اینترنت بانک.
افراد می توانند دارایی‌های خود را شخصا در اختیار بگیرند یا با قرار دادن کلید خصوصی در اختیار سایت‌های صرافی معتبر این اجازه را به این صرافی ها بدهند که به نیابت از شخص شما کلید خصوصی را برای انجام تراکنش استفاده کند.
این سایت‌ها این کلیدهای خصوصی را به صورت امن نگهداری میکنند و در صورت معتبر بودن صرافی از آن سواستفاده نمی‌کند.
به این صورت شما حتی از کلید خصوصی خود مطلع نخواهید شد (به علت مسایل امنیتی) البته برخی از سایت‌ها با توجه به اینکه افراد به راحتی رمزهای عبور خود را فراموش میکنند روش های ایمنی برای بازیابی رمزهای ورود در نظر می‌گیرند. باید هنگام استفاده از این سایت‌ها بسیار با دقت و هوشیار عمل کرد.
قابلیت ردیابی و دیدن تمام تراکنش‌های شبکه (در اکثر رمزارزها) از اولین تراکنش تا جدیدترین آن ها که این از ویژگی‌های بلاک چین می باشد.
البته لازم به ذکر است در این خصوص تنها مقدار ارز جابجا شده و آدرس های مبدا و مقصد و زمان های تراکنش معلوم هستند و هیچ اثری از اطلاعات اشخاص صاحبان حساب‌های مبدا و مقصد در بلاک چین موجود نیست، مگر در موارد خاص که شخص صاحب حساب به صورت داوطلبانه این عمل را انجام دهد.
عدم کنترل هیچ شخص و ارگان یا دولتی بر روی شبکه رمزارز از دیگر موارد قابل توجه و جذاب رمزارزهاست.
کل شبکه رمزارزها توسط افراد مختلف از تمام نقاط جهان تشکیل شده و هیچ اثری از توانایی کنترل یا حتی تاثیر گذاشتن روی شبکه وجود ندارد.
دولت‌ها روی این شبکه ها قابلیت کنترل ندارند. این شبکه ها قابل بسته شدن یا محدود شدن نیستند.
البته در دنیای واقعی دولت‌ها با اهرم های قانونی توان کنترل نتایج این رمزارزها را دارند. مثلا خرید و فروش رمزارز را ممنوع اعلام شود. یا شبکه آن فیلتر شود یا قوانینی در مورد احراز هویت افراد برای معاملات اعمال شود.
تمام این قوانین در داخل آن کشور اعمال می شود و به راحتی با انجام معامله با صرافی‌های خارج از آن کشور می توان این موارد را بی اثر کرد.
حتی یکی از قابلیت های ویژه رمزارز ها امکان معامله مستقیم رودررو (P2P) یا Peer2Peer است که واسطه را هم حذف می‌کند. البته این مورد بسیار مشکل ولی انجام شدنی است.
سرعت انجام تراکنش‌ها از دیگر جذابیت های این پدیده است. همه از زمان انجام تراکنش‌های بانکی در مبالغ بالا مطلع هستیم.
در خصوص انجام تراکنش های بین المللی این مقدار بسیار بیشتر نیز هست (اگر اصولا قابل انجام باشد).
به این زمان تعطیلی‌ها را هم اضافه کنید. ساعات کاری محدود! تعطیلات آخر هفته، تعطیلات مناسبتی و سال نو همگی زمان‌هایی هستند که امکان انجام تراکنش ها اگر فراهم باشد هم بسیار مشکل و غیر عادی هستند.
در پدیده رمز ارز با شبکه‌ای روبرو هستیم که در 24 ساعت شبانه روز و هفت روز هفته و 365 روز سال فعال و در حال ارائه سرویس است. هیچ تعطیلی در این شبکه اعمال نمی‌شود و همیشه حاضر به انجام تراکنش است.
برای انجام تراکنش‌های مالی، بانک‌ها و موسسات مبالغی را تحت عنوان کارمزد دریافت میکنند که به صورت درصد از مبلغ تراکنش هستند و نهایتا سقف حداکثری برایشان در نظر گرفته می‌شود.
این مبالغ در نقل و انتقالات بین المللی بسیار بالا و قابل توجه هستند. در شبکه‌های رمزارز این کارمزد برای انجام تراکنش وجود دارد ولی بر عکس بانک‌ها، این شخص تقاضا دهنده تراکنش است که کارمزد پیشنهادی خودش را به همراه تراکنش خود به شبکه ارائه می‌دهد.
این کارمزد معمولا حداقل مشخصی دارد. اما حداکثری وجود ندارد و هر چه کارمزد بیشتر باشد تراکنش زودتر انجام خواهد شد و به نتیجه خواهد رسید.
این کارمزد هیچ ارتباطی به مبلغ تراکنش ندارد و برای مبالغ بسیار بالا می توان کارمزدهای بسیار اندکی پرداخت کرد.
برای مثال در یک فقره تراکنش بیت کوین مبلغی حدود یک میلیارد دلار با کارمزدی زیر 1 دلار انجام شده بود.
این ها جذابیت ها عمده رمز ارزها بودند. این پدیده جذابیت‌های دیگری هم دارد که کمتر باعث اقبال این پدیده هستند اما به مرور این موارد می توانند بیشتر یا کمتر شوند.