عرضه اولیه سکه ( ICO ) به نوبه خود انقلابی در عرصه تجارت به وجود آوردند. با این وجود ترس از کلاهبرداری‌هایی که در این مسیر اتفاق می‌افتد، بسیاری از معامله‌گران را از آنها دور نگه‌می‌دارد.
به کمک فناوری بلاکچین، عرضه های اولیه سکه به ابزاری جایگزین برای تامین مالی پروژه‌های تجاری با استفاده از بازار مالی دیجیتال جدید بدل شده‌اند. برخلاف عرضه‌های اولیه عمومی که تحت نظارت‌های قانونی صورت می‌پذیرند، ICOها صرفا به یک کاغذ سفید، زمینه رشد نمایی، عدم وجود موانع جغرافیایی و اعتبارسنجی نیاز دارند. به همین دلیل شاید خیلی جای تعجب وجود نداشته‌باشد که عرضه های اولیه سکه، رشدهای سرسام‌آوری را تجربه کنند. بررسی‌ها مشخص می‌کند که در بازه زمانی ژانویه 2016 تا آگوست 2019، ICOها حدود 13 میلیارد دلار سرمایه را در سراسر جهان به خود اختصاص داده‌اند.
در کنار مزایای جذابی که برای ICOها وجود دارد، سرمایه‌گذاری در آنها برای معامله‌گران، خطرات بالقوه‌ای را به همراه دارد. در یک مطالعه میدانی که توسط گروه تحقیقاتی ساتیس در سال 2018 انجام شد، مشخص گردید که حدود 78 درصد از 1500 عرضه اولیه سکه مورد مطالعه، کلاهبرداری بود و در مجموع 1.3 میلیادر دلار ارزش آنها تخمین زده شد.
من به همراه دو تن از همکارانم به نام‌های نیرانجان ساپکوتا و جوزفین دوفیتینما، در یک پروژه مطالعاتی به دنبال پاسخ تعدادی از سوالات‌مان بودیم؛ انواع مختلف کلاهبرداری‌هایی که در بازار ICO رخ می‌دهد، چیست؟ به طور متوسط چه میزان ضرر ناشی از کلاهبرداری‌های این بازار متوجه معامله‌گران می‌شود؟ برای پاسخ دادن به این سوالات، یک کتابخانه گسترده از تمام عرضه های اولیه کوین را از آگوست 2014 تا دسامبر 2019 تشکیل دادیم که در مجموع تعداد 5036 ICO را دربر گرفت.
موفق شدیم داده‌های مرتبط با بودجه‌های جمع‌آوری شده برای 1014 عرضه اولیه سکه را به دست بیاوریم که از بین آنها 576 مورد کلاهبرداری بود که از آنها حدود 10.12 میلیارد دلار زیان به معامله‌گران وارد آمد. بیشترین ضرر از محل این کلاهبرداری‌ها، به کلاهبردای پترو ( petro-scam ) مرتبط است که در مجموع 735 میلیون دلار خسارت به معامله‌گران وارد آورده‌است.
دسته‌بندی کلاهبرداری ICO
در این مطالعه ما ICOهایی که توسط DeadCoins و Coinopsy طبقه‌بندی شده بود را مورد بررسی قرار دادیم و موفق شدیم 13 روشی که کلاهبرداران برای فریب سرمایه‌گذاران استفاده می‌کنند را شناسایی کنیم.
کلاهبرداری خروج
اگر یک ICO از پرداخت دستمزد مروجانی که به آنها به سبب فعالیت‌های روابط عمومی مانند تبلغ پروژه در فروم‌ها، کانال‌های تلگرامی، پیام‌رسان‌ها، وب‌سایت‌ها و بومی‌سازی اسناد وعده داده بود، باز بماند، ما اصطلاح کلاهبرداری انعام ( bounty scam ) را به این نوع از کلاهبرداری اختصاص می‌دهیم. از آن طرف اگر توسعه‌دهندگان و مروجان یک عرضه اولیه سکه پس از جمع‌آوری وجوهات سرمایه‌گذاران، بدون کوچک‌ترین اطلاع‌رسانی بطور ناگهانی ناپدید شوند، به آن کلاهبرداری خروج ( exit scam ) اطلاق می‌کنیم.
کلاهبرداری مرکب
در بعضی از مواقع گزارشاتی در خصوص دست داشتن گروه یکسانی از توسعه‌دهندگان به طور همزمان در دو یا چند کلاهبرداری ICO به گوش می‌رسد. در مطالعه‌ای که ما انجام دادیم، این مدل از کلاهبرداری را کلاهبرداری پیشین ( previous scam ) نامگذاری کردیم.
یک مدل دیگر از کلاهبرداری در عرصه عرضه های اولیه سکه، کلاهبردای airdrop است که در آن اطلاعات خصوصی مهم کاربران دزدیده می‌شود. در این روش، کلاهبرداران با ایجاد تله‌های انفجاری لینک‌هایی را در اختیار کاربران قرار می‌دهند و این طور وانمود می‌کنند که کاربران برای دریافت توکن رایگان باید روی این لینک‌ها کلیک کنند. با کلیک کردن روی این پیوندها، اطلاعات خصوصی کاربران و در نهایت سکه‌های خود را از دست رفته می‌بینند.
کلاهبرداری بورسی
برخی از توسعه‌دهندگان تمایل دارند تا برای فریب سرمایه‌گذاران عرضه اولیه سکه خود را در یک بورس تقلبی راه‌اندازی کنند. این نوع از کلاهبرداری را در دسته کلاهبرداری‌های بورسی نامگذاری می‌کنند.
کلاهبرداری دزدی ادبی سفید
کپی کردن برگه سفید ICO و راه‌اندازی مجدد آن با استفاده از نام‌های مشابه یا متفاوت، یکی دیگر از روش‌های فریبنده‌ای است که در میان کلاهبرداران استفاده شده است که به آن کلاهبرداری دزدی ادبی سفید اطلاق می‌شود. البته نکته‌ای که در این زمینه به آن پی برده‌ایم، آن است که به تازگی کاربران با این نوع از کلاهبرداری به خوبی آشنا شده‌اند و در فروم‌های بیت کوین این موضوعات را به سایرین گزارش می‌دهند.
کلاهبرداری پامپ و دامپ ( pump and dump scam )
پمپ و رهاکردن، نوع دیگری از استراتژی‌هایی است که کلاهبرداران این حوزه استفاده می‌کنند. نکته مهم در خصوص این نوع از کلاهبرداری‌ها، قابل تشخیص نبودن آن در ابتدای عرضه اولیه سکه است. برخی از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران برای خرید توکن در فازهای اولیه عرضه اولیه که هنوز قیمت آن پایین است، هجوم می‌آورند. حتی بعضی از آنها از ترس از دست دادن سودهای بادآورده اقدام به خرید در قیمت‌های نسبتا بالا می‌کنند. این هجوم بیش از اندازه باعث بالا رفتن قیمت با شیب تندی می‌شود و بلافاصله بعد از اینکه کلاهبردارن کار فروش توکن خود را تمام می‌کنند، قیمت به طور ناگهانی و به طرز فوق‌العاده شدید کاهش پیدا می‌کند.
کلاهبرداری پانزی یا هرمی
در این نوع از کلاهبرداری، سرمایه‌گذاران قربانی در برخی از محصولات یا خدمات مرتبط با ICO سرمایه‌گذاری می‌کنند و به آنها وعده داده می‌شود که در مراحل بعدی سرمایه‌شان برگشت داده می‌شود که به آن کلاهبرداری پونزی می‌گویند.
کلاهبرداری فیشینگ یا درگاه‌های جعلی
یکی دیگر از تکنیک‌های کلاهبرداری از سرمایه‌گذاران، راه‌اندازی وب‌سایت‌هایی است که از نظر نام و طراحی ظاهری شبیه پروژه‌های موجود است. سرمایه‌گذاران کم‌دقت و بعضا ساده‌لوحی که با وب‌سایت‌های اصلی آشنایی ندارند، ممکن است فریب بخورند و سکه‌های خود را از دست بدهند. این دسته از کلاهبرداری را کلاهبرداری وب‌سایت نامگذاری کردیم.
ما می‌دانیم که شما در شب گذشته چه کار کردی
همچنین نوعی از کلاهبرداری موسوم به کلاهبرداری پورنو را مشاهده کردیم که به نظر می‌رسد در بین کلاهبرداران نیز این روش بسیار محبوب است. در این روش توسعه‌دهندگان ICO اعلام می‌کنند که حق دسترسی به سایت و محصولات پورنو را برای شما فراهم می‌کند. دلیل علاقه کلاهبرداران به این روش آن است که سرمایه‌گذاران به دلیل ممنوع بودن استفاده از سایت‌های پورن در برخی کشورها، اینگونه کلاهبرداری را کمتر گزارش می‌کنند.
دستکاری بازار
نوع دیگری از کلاهبرداری ICO را به عنوان کلاهبرداری قبل از استخراج نامگذاری کرده‌ایم که در واقع اشاره به فروش توکن‌هایی که پس از فروش توکن‌های نهایی به جای سوزاندن توکن‌های فروخته نشده به توسعه‌دهندگان یا مروجان داده می‌شود، دارد. در این روش کلاهبرداری به این طریق صورت می‌گیرد که عرضه بیشتر توکن باعث پایین بودن قیمت آن می‌شود و لذا زمینه را برای کلاهبرداری فراهم می‌کند. به علاوه اگر توسعه‌دهندگان بخش اعظمی از توکن‌ها را از مرحله پیش از استخراج نگهداری کنند، به معنی تلاش آنها برای دستکاری در بازار خواهد بود.
نتایج بررسی‌های ما نشان می‌دهد کلاهبرداری فیشینگ متداول‌ترین نوع کلاهبرداری در بین روش‌های ذکر شده است که از طریق ارسال ایمیل‌های هرزنامه، لینک‌های مشکوک و پاپ‌آپ‌ها به کاربران، آنها را به دام می‌اندازند. در نهایت باید به این نکته کلیدی اشاره کنیم که به دلیل عدم وجود مقررات مناسب در این حوزه، توسعه‌دهندگان و مروجان می‌توانند روش‌های متعددی را برای فریب سرمایه‌گذاران به کار گیرند. از طرفی حجم پولی که در این بازار نوظهور وجود دارد، بسیار بالاست و همه این‌ها از لزوم تصویب قوانین کارآمد جهت صیانت از سرمایه‌گذاران توسط دولت‌ها و سازمان‌های نظارتی دست‌اندرکار خبر می‌دهد.
منبع: cointelegraph.com