یونیسواپ یا Uniswap یک صرافی غیرمتمرکز مستقر در بلاک چین اتریوم است که مبادلات توکن های ERC-20 بین معامله گران را انجام می‌دهد.
همگام با شکوفایی دی فای (DeFi) هیجان و اشتیاق برای پروتکل یونیسواپ بیشتر و بیشتر شد که بی دلیل نیست. وقتی این پروتکل را با دیگر صرافی‌های غیرمتمرکز یا دکس DEX های دیگر مقایسه می‌کنیم، هیچ کدام به آسانی یونیسواپ قابل استفاده نبوده اند.
آسانی و سادگی تراکنش‌ها همتا به همتا یا P2P به این معناست که هر معامله ای می‌تواند بدون حضور واسطه‌ها انجام گیرد.
به عنوان پیشرو در حوزه دی فای‌ها، یونیسواپ با کمک پروتوکل نقدینگی اتوماتیک خود در تلاش برای ایجاد تحول در صرافی های غیرمتمرکز سنتی است.
این به آن معنی است که یونیسواپ می تواند مبادله توکن را بدون اتکا به ساختار معمول در روش دفتر سفارش Order Book انجام دهد و همزمان مشکلات مربوط به نقدینگی را کم و محدود سازد.
در این مقاله به معرفی یونیسواپ می پردازیم، با نحوه کار آن آشنا می‌شویم و مزایا و معایب آن را بررسی می‌کنیم.
یونیسواپ چیست؟
یونیسواپ همانطور که اشاره شد به یک پروتوکل متن باز روی بلاک چین اتریوم اشاره دارد. این پروتکل راهکار جالب و جذابی برای مبادله توکن‌های ERC-20 (توکن های تولید شده روی بلاک چین اتریوم) ارائه می‌کند و این راهکار بدون حضور هیچ گروه و شخص ثالث متمرکزی انجام می‌شود.
به این معنی که کاربر مستقل و راسا می‌تواند بودجه و سرمایه های خود را بدون وابستگی به هیچ منابع متمرکزی مدیریت کند.
با این حال کمبود نقدینگی، مانند ناکافی بودن بودجه در حال چرخش در پلتفرم‌ها، مانع از محبوب شدن صرافی های غیرمتمرکز بین تامین کنندگان نقدینگی می‌شد.
همان طور که اشاره شد، چیزی که یونیسواپ را از باقی این صرافی‌ها متمایز می‌کرد این بود که آن‌ها از دفتر سفارش یا اردربوک برای تعیین قیمت استفاده نمی‌کردند. به جای آن پروتکل از یک معادله پیروی می‌کند که که مقدار نهایی نقدینگی را در حوضچه یا پول Pool ثابت نگه می‌داشت و برای این که این مدل اجرایی باشد، آن ها تامین کنندگان نقدینگی را در ایجاد حوضچه نقدینگی سهیم می‌کنند که معامله و قرض دادن غیرمتمرکز را حفظ می‌کند. این سهیم شدن، شامل فهرست کردن و مبادله توکن های ERC-20 بدون نیاز به دفتر سفارش است.
یونیسواپ چگونه کار می کند؟
پروتکل یونیسواپ از مفهوم بازار گردان درون زنجیره ای (On-chain Automated Market Maker AMM-) ارائه شده بوسیله ویتالیک بوترین بنیانگذار اصلی شبکه اتریوم الهام گرفته است.
یونیسواپ عمدتا از مدل بازارگردان با حاصل ضرب ثابت استفاده می کند. یک گونه مشتق شده از سیستم AMM که حوضچه های نقدینگی را برای معمله گران نگه می دارد تا با آن به معامله بپردازند.
در ادامه راه یونیسواپ نسخه به روزشده با نام یونیسواپ V2 را به همراه حوضچه های نقدینگی در ماه می 2020 معرفی کرد. برخلاف نسخه قبلی یا V1 که کاربران تنها می توانند ETH (سکه بومی شبکه اتریوم) و یک تک توکن ERC-20 را مبادله کنند ، نسخه 2 از رپداتر WrappedEther یا wETH استفاده می‌کند.
این توکن در قراردادهای هوشمند هسته اصلی استفاده شده و به کاربران اجازه می‌دهد توکن های ERC-20 را مستقیما با هر توکن ERC-20 دیگری مبادله کنند. علاوه بر این، قیمت‌ها قابل اتکاتر شده اند در حالی که اقدام برای دستکاری قیمت‌ها سخت تر شده است.
حوضچه های نقدینگی چگونه کار می کنند؟
حوضچه های نقدینگی، سرمایه‌ها و نقدینگی‌هایی است که در یک قرارداد هوشمند قفل و بلوکه شده اند که عموما به وسیله تامین کنندگان نقدینگی فراهم شده است. سکه های ثابت ارزشی مانند دای (DAI) و تتر (USDT) اجزای اصلی تشکیل این حوضچه هستند.
از آنجایی که یونیسواپ در یک محیط بی نیاز از جواز حضور دارد، و حوضچه‌های نقدینگی ستون فقرات برای یونیسواپ است، لازم است که اصول و مفاهیم پایه آن را درک کنیم.
اساسا هر شخصی می تواند یک تامین کننده نقدینگی یا ال پی (Liquidity Provider) باشد. برای این کار باید کاربر باید معادل ارزش ETH و توکن های ERC-20 را در حوضچه سپرده گذاری کند.
یکی از ویژگی های AMM این است که کاربر می‌تواند نقدینگی را بدون توجه به حجم و اندازه حوضچه ارائه کند. در عوض، کاربر پاداشی به صورت توکن های نقدینگی بر اساس میزان فراهم شده توسط وی دریافت خواهد کرد که همچنین به این معنی است که تعداد توکن منحصر به فردی که کاربر در ازای ارایه نقدینگی، دریافت می‌کند به نسبت نقدینگی موجود در حوضچه است.
این توکن های نقدینگی برای پیگیری میزان فراهم شده کاربر به حوضچه استفاده می‌شود، همچنین برای توزیع سهم وی از کارمزد تراکنش ها به کار می‌رود. در نهایت نیز برای کاربردهای دیگری در سطح برنامه‌های غیرمتمرکز به کار می‌رود.
در این حوضچه های نقدینگی، مجموع نقدینگی از حاصل ضرب دو نوع توکن به دست می آید که این حاصل ضرب همواره ثابت می‌ماند. این موضوع از معادله ساده X × Y = K پیروی می کند که در آن K مجموع نقدینگی ثابت می‌ماند.
اجازه بدهید این معادله را بیشتر توضیح دهیم تا به چگونگی عملکرد آن پی ببرید. برای این منظور به طور مثال حوضچه نقدینگی اتر در مقابل تتر ETH/USDT را در نظر بگیرید. اگر کاربری از حوضچه اتر یا ETH (X) خریداری کند، بعد از انجام تراکنش موجودی تتر یا (Y) USDTبیشتر از مقدار اتر ETH می‌شود.
وقتی موجودی اتر ETH کمتر است، طبیعتا یک افزایش قیمت رخ خواهد داد و بالعکس. در نتیجه قیمت‌ها به طوری تعیین می شود که مجموع نقدینگی (K) ثابت بماند. به طور کلی، هر چقدر حوضچه نقدینگی بزرگتر باشد، پردازش سفارش‌های بزرگتر آسانتر خواهد بود.
هر چند، چون نسبت X و Y نسبت به هم در یک مقیاس خطی قرار ندارد پدیده سُرخوردگی یا اسلیپاژ Slippage رخ خواهد داد. اسلیپاژ زمانی رخ می‌دهد که حجم یک تک سفارش خرید یا فروش با یک نرخ مشخص بیش از مقدار موجودی با همان قیمت باشد.
در این صورت تمام موجودی با آن قیمت معامله می‌شود و باقیمانده سفارش از نرخ بعدی موجودی برای سفارش استفاده می شود که باعث می‌شود سفارش با نرخ تعیین شده اولیه به انجام نرسد.
زمانی که یونیسواپ را با صرافی های متمرکز مقایسه می‌کنیم، کارمزدهای تایید برای لیست کردن (قراردادن یک توکن برای خرید و فروش) در یونیسواپ وجود ندارد، بنابراین یونیسواپ به سرعت به یکی از محبوب ترین پروتوکول های مبادله توکن تبدیل گردید.
جالب اینجاست که یونیسواپ در زمانی فراگیر و محبوب و کاربردی شد که شبکه اتریوم با معضل مقیاس پذیری در زمان اجماع به وسیله اثبات کار درگیر بود و تعداد تراکنش بر ثانیه آن پایین بود.
پیش زمینه یونیسواپ
در سال 2016 ویتالیک بوترین بنیانگذار اتریوم در پست خود در رددیت Reddit پیشنهاد ایجاد یک صرافی غیرمتمرکز را داده بود که با یک AMM (بازار گردان خودکار) درون زنجیره ای on-chain ترکیب شود. وی حتی برخی جزییات فنی چگونگی اجرای این ایده را هم به اشتراک گذاشته بود.
هیدن آدامز Hayden Adams مهندس مکانیک سابق در شرکت زیمنس، ایده را برداشت و شروع به توسعه یک پلتفرم کاملا عملیاتی کرد : یونیسواپ.
خیلی زود پس از اینکه وی ایده را ارایه کرد، پروژه یک کمک هزینه 100 هزار دلاری از بنیاد اتریوم دریافت کرد. مدت کوتاهی پس از آن، نسخه اول به طور رسمی در نوامبر 2018 راه اندازی شد. در آوریل 2019، پارادایم Paradigm (یک شرکت سرمایه گذاری روی دارایی های دیجیتال)، مبلغ یک میلیون دلار برای توسعه های بیشتر و آینده یونیسواپ اهدا کرد.
در سال 2019 یونیسواپ لقب “پادشاه صرافی های غیر متمرکز” را به دست آورد و بزرگترین صرافی از لحاظ حجم معاملات شد. پس از اینکه یونیسواپ نسخه 2 در می 2020 راه اندازی شد به همراه رشد انواع دی فای ، تعداد تراکنش اتریوم را به سرعت به بیشینه قبلی تراکنش شبکه در 2017 رساند.
هدف و کاربرد توکن یونیسواپ UNI
در سپتامبر 2020 یونیسواپ توکن اداره ای خود را تولید و به گردش درآورد. هدف اصلی از تولید این توکن تمرکززدایی بیشتر در پروتکل است که از طریق ارایه حق تصمیم گیری در اداره پروتکل و حقوق مالکیتی به کاربران نهایی به دست می آید. کاربرد اصلی این توکن حق رای برای توکن داران است که در موقعیت‌های مختلف مانند پیشنهادات و بهینه سازی‌ها برای پیشرفت های بیشتر از آن استفاده می‌کنند.
راه اندازی این توکن نه تنها اعتماد عمومی را افزایش می دهد بلکه محیط امنتری برای مفهوم دارایی انسانی ایجاد می‌کند.
ارایه این توکن به همراه یک ایردراپAirDrop دست و دلبازانه توکن همراه بود که حدود 50 هزار آدرس اتریوم از آن بهره مند شدند. کاربران قبلی پروتکل مجاز بودند 400 UNI مطالبه کنند که در آن زمان معادل حدود 1200 دلار بود. چند روز بعد، قیمت توکن تا 8 دلار بالا رفت که به این صورت ارزش توکن های پخش شده به 3200 دلار رسید.
میلیارد واحد UNI در شبکه موجود است. اعضای انجمن یونیسواپ 60 درصد از کل توکن‌ها را دریافت کردند. از طرفی، کاربران قبلی 25 درصد از این مقدار (15 درصد از کل) را دریافت خواهند کرد. تیم یونیسواپ و کارمندان، مشاوران و سرمایه گذاران باقی 40 درصد را در طول 4 سال آینده دریافت خواهند کرد.